Μία από τις πολύ συχνές περιπτώσεις τροχαίων ατυχημάτων είναι εκείνη κατά την οποία ο οδηγός δεν φέρει για οποιονδήποτε λόγο δίπλωμα οδήγησης. Πρόκειται για μια σοβαρή παράβαση που οδηγεί τόσο σε διοικητικές όσο και σε ποινικές κυρώσεις.
Ως προς τις αστικές αξιώσεις που δημιουργούνται σε περίπτωση που υπαίτιος του τροχαίου είναι ο οδηγός χωρίς δίπλωμα, η ασφαλιστική του θα αποζημιώσει πλήρως οποιονδήποτε ζημιώθηκε ως αποτέλεσμα του τροχαίου ατυχήματος, εφόσον προφανώς το όχημα είναι ασφαλισμένο. Το δε ποσό που θα καταβάλει η ασφαλιστική εταιρεία στον τρίτο ζημιωθέντα μπορεί να το αναζητήσει αναγωγικά από τον οδηγό ή τον κύριο του οχήματος. Επομένως η ευθύνη του οδηγού εν προκειμένω είναι απεριόριστη.
Στις περιπτώσεις αυτές ο νόμος προβλέπει και την ευθύνη του κυρίου του οχήματος. Η ευθύνη αυτή είναι αντικειμενική, ανεξαρτήτως δηλαδή αν ήταν οδηγός ή κάτοχος του οχήματος κατά τον χρόνο του τροχαίου. Όπως ρητά προβλέπεται σχετικώς κατά την διάταξη του άρθ. 4 Ν. ΓΠΝ/1911 «διά πάσαν υπό του αυτοκινήτου κατά την λειτουργία του ζημίαν προς τρίτους ενέχεται εις αποζημιώσεις ο οδηγός και ο κατά το άρθρον 2 κάτοχος, ο δε ιδιοκτήτης εν η περιπτώσει είναι τοιούτος άλλος, ή, ο κάτοχος ενέχεται μόνον μέχρι της αξίας του αυτοκινήτου το οποίον παραχωρών εις το ζημιωθέν πρόσωπον δύναται, κατά την κρίσιν του δικαστηρίου, να απαλλαγεί πάσης άλλης αποζημιώσεως…». Η ευθύνη του ιδιοκτήτη περιορίζεται ποσοτικά μέχρι την αξία που είχε το ζημιογόνο όχημα πριν την επέλευση του τροχαίου ατυχήματος. Αυτού του είδους ο περιορισμός εκδηλώνεται με ένσταση του κυρίου του αυτοκινήτου, ο οποίος δεν είναι την δεδομένη στιγμή κάτοχος ή οδηγός του.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η έννοια του κατόχου για τον περιορισμό ή μη της ευθύνης του ιδιοκτήτη. Βασικό στοιχείο είναι η εκμετάλλευση του οχήματος (π.χ. επικαρπωτής), η λήψη οικονομικού οφέλους από αυτό ή η χρήση του δυνάμει σύμβασης με τον κύριο, όπως η μίσθωση.
Παράλληλα, βασικό ρόλο διαδραματίζει και ο χρόνος στον οποίο έχει παραχωρηθεί η χρήση του οχήματος. Η αορίστου χρόνου ή μεγάλης διάρκειας παραχώρηση οδηγεί σε αποχώρηση του κυρίου από την κατοχή , ενώ αντίστοιχα η μικρής διάρκειας ή στο πλαίσιο φιλοφροσύνης παράδοση δεν οδηγεί.
Από την άλλη πλευρά , εκτός από τις αστικές προεκτάσεις του ζητήματος, προκύπτουν ταυτόχρονα διοικητικές και ποινικές. Για τις διοικητικές ειδικότερα:
Σε περίπτωση τροχαίου υπό αυτές τις συνθήκες, φέρνει τον υπαίτιο οδηγό σε αρκετά δυσμενή θέση αφού θα τιμωρηθεί με διοικητικό πρόστιμο ύψους διακοσίων € (200), όπως συμβαίνει με τον οδηγό που δεν φέρει δίπλωμα. Το ποσό αυτό αναμένεται να αυξηθεί το επόμενο διάστημα, καθώς θα αυστηροποιηθούν τα μέτρα για την οδική κυκλοφορία στοχεύοντας στην ασφαλή οδήγηση.
Αντίστοιχα, η πρόκληση τροχαίου με υπαίτιο οδηγό ο οποίος δεν φέρει δίπλωμα, μπορεί να οδηγήσει στην τιμωρία του με φυλάκιση έως και 12 μήνες, σύμφωνα με τον ν.4663/2020.
