Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, που γιορτάζεται στις 8 Μαρτίου, είναι η κατάλληλη στιγμή να αναλογιστούμε πόσο κοντά βρισκόμαστε στην ισότητα των φύλων στην αγορά εργασίας.
Παρότι η ισότητα ανδρών και γυναικών είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη και προστατεύεται από το ελληνικό δίκαιο, οι στατιστικές δείχνουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν ανισότητες σε βασικούς τομείς, όπως οι αμοιβές, η πρόσβαση στην απασχόληση και τα ποσοστά ανεργίας.
Πόσο, λοιπόν, έχει προχωρήσει η Ελλάδα προς την εξάλειψη αυτών των ανισοτήτων και ποιες προκλήσεις παραμένουν;
Α. ΑΜΕΙΒΟΜΕΝΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Η αμειβόμενη εργασία διέπεται, τόσο σε ενωσιακό, όσο και σε εθνικό επίπεδο, από τις αρχές της ισότητας των ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης, ως εκφάνσεις της συνταγματικά κατοχυρωμένης αρχής της ισότητας. Πλην όμως, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, οι γυναίκες στην Ελλάδα συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν χαμηλότερες αμοιβές σε σχέση με τους άνδρες. Η ανισότητα στις αμοιβές είναι μία από τις πιο προφανείς διαφορές, με τις γυναίκες να αμείβονται κατά μέσο όρο 10,4% λιγότερο από τους άνδρες για την ίδια εργασία. Την ίδια στιγμή, το αντίστοιχο ποσοστό στον μέσο όρο της Ε.Ε. βρίσκεται στο 12,7% σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Eurostat (2021).
Στην Ελλάδα, δεν υπάρχει ακόμη υποχρέωση για συστηματική αναφορά των μισθολογικών μεγεθών των εργαζομένων ώστε να διακρίνεται το μισθολογικό χάσμα των φύλων. Αυτό θα αλλάξει με την είσοδο του EU Pay Transparency Directive στην ελληνική νομοθεσία, κάτι που πρέπει να γίνει έως τον Ιούνιο του 2026. Από τότε κι έπειτα οι εργοδότες θα υποχρεούνται να αναφέρουν και να δηλώνουν τα μισθολογικά στοιχεία και την τυχόν ανά περίπτωση μισθολογική διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Β. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΙΑ
Παρόλο που η χώρα έχει σημειώσει πρόοδο τα τελευταία χρόνια στον τομέα της απασχόλησης, εξακολουθεί να υστερεί σε αρκετούς τομείς που αφορούν τη συμμετοχή των φύλων στην αγορά εργασίας σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ε.Ε. Ειδικότερα, το 2022, η Ελλάδα είχε το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό γυναικών στη συνολική απασχόληση σε ενωσιακό επίπεδο, με 51,2% έναντι 70,3% των ανδρών, με τα αντίστοιχα ποσοστά στην Ε.Ε να είναι 64,9% και 74,7% αντίστοιχα.
Απόρροια των χαμηλών ποσοστών απασχόλησης των γυναικών, είναι αναπόφευκτα τα υψηλά ποσοστά ανεργίας. Έτσι, όσον αφορά στον τομέα της ανεργίας, το ποσοστό ανεργίας των γυναικών στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι αισθητά υψηλότερο σε σχέση με το αντίστοιχο των ανδρών. Συγκεκριμένα, το 2022, η Ελλάδα είχε το μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ των φύλων στο ποσοστό ανεργίας σε ολόκληρη την Ε.Ε., με την ανεργία των γυναικών στο 16,4% έναντι 9,3% των ανδρών, σύμφωνα με την έρευνα του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ισότητας των Φύλων.
Γ. Η ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
Το Ελληνικό Δίκαιο προστατεύει με πολλούς τρόπους την ισότητα των φύλων στην αμειβόμενη εργασία, τόσο σε συνταγματικό, όσο και σε νομοθετικό επίπεδο, παρά το γεγονός ότι στην πράξη παρατηρούνται αποκλίσεις σε πολλούς τομείς.
Γ.1. Το Συνταγματικό πλαίσιο
Ειδικότερα, το Ελληνικό Σύνταγμα, στα άρθρα 4 παρ. 1 και 2 και 22 παρ.1, κατοχυρώνει την αρχή των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης, καθώς και την προστασία της μητρότητας.
Γ.2. Η κείμενη νομοθεσία
Η προώθηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης και η καταπολέμηση των διακρίσεων προβλέπονται και σε άλλα νομοθετήματα, όπως, ενδεικτικά:
Α) στο νόμο 4443/2016, ο οποίος κατοχυρώνει ότι η αρχή της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου στον τομέα της εργασίας και της απασχόλησης, και ο οποίος εφαρμόζεται τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, σε σχέση με τους όρους πρόσβασης εν γένει στην αγορά εργασίας, και ειδικότερα σε όλα τα είδη και επίπεδα επαγγελματικού προσανατολισμού, μαθητείας, επαγγελματικής κατάρτισης, επιμόρφωσης, επαγγελματικού αναπροσανατολισμού κλπ.
Β) στον νόμο 4097/2012, ο οποίος θεσμοθετεί το νομικό πλαίσιο για την εφαρμογή και προώθηση της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών κατά την άσκηση αυτοτελούς επαγγελματικής δραστηριότητας.
Γ) στον νόμο 3896/2010 για την εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόληση, με τον οποίο η χώρα μας προσαρμόστηκε στις διατάξεις της οδηγίας 2006/54/ΕΚ, η οποία αφορά στην ίση αμοιβή για ίση εργασία μεταξύ ανδρών και γυναικών και αποσκοπεί στην προώθηση της ισότητας των φύλων στην αγορά εργασίας.
Δ) στον νόμο 3769/2009, ο οποίος καθιερώνει το πλαίσιο για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου όσον αφορά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών.
Ε) στο άρθρο 142 του νόμου 3655/2008, όπου θεσμοθετείται η προστασία της μητρότητας.
ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΠΙΟ ΙΣΟΤΙΜΟ ΜΕΛΛΟΝ
Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο, αλλά οι ανισότητες στην εργασία παραμένουν μια πραγματικότητα. Η ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής οδηγίας για τη διαφάνεια στις αμοιβές, η ενίσχυση της γυναικείας απασχόλησης και η υποστήριξη της οικογενειακής και επαγγελματικής ισορροπίας είναι βασικές προτεραιότητες για το επόμενο διάστημα.
Η ισότητα των φύλων δεν αφορά μόνο τις γυναίκες, αλλά ολόκληρη την κοινωνία. Η δίκαιη αμοιβή, η ίση πρόσβαση στην εργασία και η εξάλειψη των διακρίσεων είναι ζητήματα που επηρεάζουν την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και την ποιότητα ζωής όλων. Η αλλαγή δεν θα έρθει από μόνη της – απαιτείται συλλογική δράση.
