Σε περίπτωση είτε υλικών ζημιών οχημάτων είτε ολικής καταστροφής οχημάτων, αλλά και σε περιπτώσεις τραυματισμών (ακόμα και θανάσιμων) οδηγών ή και πεζών λόγω κακοτεχνιών του δρόμου (πχ λακκούβα, σπασμένο φρεάτιο, αφύλακτο χαντάκι κοκ), ο Δήμος υποχρεούται να αποζημιώσει τον παθόντα ή τους κληρονόμους του για τις ζημίες τις οποίες υπέστη. Η αποζημίωση αυτή μπορεί να ζητηθεί με την κατάθεση αγωγής.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου λόγω κακοτεχνιών του δρόμου, όπως λχ μια αφύλακτη λακκούβα ή ένα σπασμένο φρεάτιο ή ακόμα και η έλλειψη φωταγώγησης μιας περιοχής, μπορούν να οδηγήσουν στην πρόκληση ατυχημάτων, ακόμα και θανατηφόρων στους διερχόμενους πεζούς ή οδηγούς.
Τι γίνεται σε μία τέτοια περίπτωση όμως; Κατά ποιου πρέπει να στραφεί ο παθών ή οι κληρονόμοι του. Η απάντηση έχει δοθεί ήδη από τα ελληνικά Δικαστήρια, τα οποία σε αυτές τις περιπτώσεις, αλλά και σε άλλες παρόμοιες έχουν υποχρεώσει τους εκάστοτε Δήμους προς αποζημίωση των παθόντων και των κληρονόμων τους, καθόσον σύμφωνα με το νόμο, οι Δήμοι είναι υπεύθυνοι για την σωστή κατασκευή, λειτουργία, συντήρηση και επίβλεψη των οδών, ώστε να εξασφαλίζεται η ασφαλής χρήση τους από τους πολίτες.
Ειδικότερα σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του άρθρου 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (Εισ.Ν.Α.Κ.) «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, …», στο δε άρθρο 106 του ιδίου νόμου ορίζεται ότι «Οι διατάξεις των δύο προηγούμενων άρθρων εφαρμόζονται και για την ευθύνη των δήμων, των κοινοτήτων ή των άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους».
Επιπλέον στο άρθρο 5 παρ. 1 και 3 του ν. 3155/1955 (Α΄ 63), το Δημόσιο και οι Δήμοι ή οι Κοινότητες υποχρεούνται να κατασκευάζουν, ανακαινίζουν και συντηρούν τις αναφερόμενες στα άρθρα 2 παρ. 1 και 4 του νόμου αυτού αντίστοιχα οδούς. Περαιτέρω, στο άρθρο 24 του π.δ. 410/1995 (Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας) ορίζεται ότι: «1…Στην αρμοδιότητα των δήμων και των κοινοτήτων ανήκουν ιδίως: α) η κατασκευή συντήρηση και λειτουργία: i) συστημάτων ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης … έργων δημοτικής και κοινοτικής οδοποιίας, … ιδ) η ρύθμιση της κυκλοφορίας, ο καθορισμός πεζοδρόμων, μονοδρομήσεων και κατευθύνσεων της κυκλοφορίας, … η ονομασία των οδών και των πλατειών και η τοποθέτηση πινακίδων.».
Κατά την έννοια των διατάξεων αυτών, ευθύνη προς αποζημίωση γεννάται όχι μόνον από την έκδοση μη νόμιμης εκτελεστής διοικητικής πράξεως ή από τη μη νόμιμη παράλειψη εκδόσεως τέτοιας πράξης, αλλά και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου ή των Ο.Τ.Α ή των Ν.Π.Δ.Δ ή από παραλείψεις οφειλόμενων νομίμων ενεργειών αυτών, εφόσον απορρέουν από την οργάνωση και λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών και δεν συνάπτονται με την ιδιωτική διαχείριση του Δημοσίου λη των Ο.Τ.Α ή των Ν.Π.Δ.Δ ούτε οφείλονται σε προσωπικό πταίσμα του οργάνου που ενήργησε εκτός του κύκλου των υπηρεσιακών του καθηκόντων.
Η προβλεπόμενη δε υπό των ως άνω διατάξεων ευθύνη του Δημοσίου ή των Ο.Τ.Α ή των Ν. Π.Δ.Δ, η οποία είναι αντικειμενική, μη εξαρτώμενη δηλαδή, από την συνδρομή της υπαιτιότητας ή μη του ζημιώσαντος οργάνου γεννάται, κατά την έννοια των εν λόγω διατάξεων, ακόμη και όταν παραλείπονται τα προσιδιάζοντα στη συγκεκριμένη υπηρεσία ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις των οργάνων αυτών, τα οποία επιβάλλονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία και κανονισμού από τα δεδομένα της κοινής πείρας και από τις αρχές της καλής πίστεως. Για τη θεμελίωση δε της ανωτέρω ευθύνης απαιτείται να υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της κατά τα ανωτέρω παρανόμου πράξεως ή παραλείψεως και της επελθούσης ζημίας.
Την υποχρέωση αυτή έχουν οι Δήμοι και οι Κοινότητες, κατ’ εφαρμογή των αρχών της χρηστής διοίκησης, και υποχρεούνται, στα πλαίσια των καθηκόντων τους, να επιβλέπουν και να ελέγχουν την καταλληλότητα των οδών, πεζοδρομίων, αποχετευτικών συστημάτων και να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για τη συντήρηση και επιδιόρθωση αυτών, προκειμένου να διεξάγεται ομαλά η κυκλοφορία επί των οδών, αλλά και να προστατεύεται η ομαλή κυκλοφορία των οδηγών και πεζών σε κοινόχρηστους χώρους, η σωματική ακεραιότητα των πολιτών που κάνουν χρήση αυτών από τυχόν κακοτεχνίες (αρχή πρόληψης).
Επομένως ύστερα από όσα προαναφέρθηκαν, η οποιαδήποτε παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας του ΟΤΑ σε σχέση με τις πιο πάνω υποχρεώσεις των οργάνων του, ως αναγόμενη σε άσκηση εξουσίας, κατά την έννοια των παραπάνω διατάξεων, συνιστά παρανομία της διοικήσεως και δημιουργεί νόμιμο λόγο ευθύνης προς αποζημίωση αυτών που ζημιώθηκαν με βάση τα άρθρα 105 – 106 του Εισ.Ν.Α.Κ.
Το Δημόσιο δε και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου υποχρεούνται να αποκαταστήσουν κάθε θετική ή αποθετική ζημία (νοσήλεια, φαρμακευτική περίθαλψη, υλικές ζημίες, έξοδα κηδείας κτλ), ενώ τα Δικαστήρια μπορούν, επί πλέον, να επιδικάσουν σε βάρος του Δημοσίου χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης κατ’ εφαρμογή του άρθρου 932 του Αστικού Κώδικα. Απαραίτητη, πάντως, προϋπόθεση για την επιδίκαση αποζημιώσεως, η οποία μπορεί να συνίσταται και στην κατ’ άρθρο 932 του Α.Κ. χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, είναι η ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας ή παράλειψης υλικής ενέργειας του δημοσίου οργάνου και της επελθούσας ζημίας.
Διευκρινίζουμε ότι όλα τα ανωτέρω δικαιώματα ασκούνται ΜΟΝΟ μέσω κατάθεσης ενός άρτια δομημένου δικογράφου ΑΓΩΓΗΣ, στο οποίο πρέπει να αναλύονται με κάθε λεπτομέρεια και πληρότητα όλες οι συνθήκες του ατυχήματος, καθώς και η ζημία που υπέστη ο παθών πεζός ή οδηγός.
