Η νομοθεσία επιτρέπει υπό προϋποθέσεις στον κληρονόμο να ακυρώσει, λόγω πλάνης, έστω κι εκ των υστέρων, τυχόν αποδοχή κληρονομίας, η οποία έγινε σιωπηρά (πλασματικά), δηλαδή εκείνη την αποδοχή κληρονομίας που συντελείται εκ του νόμου, όταν ο κληρονόμος έχει χάσει το σχετικό δικαίωμα για αποποίηση και δεν έχει προβεί σε αποποίηση της κληρονομίας εμπρόθεσμα, δηλαδή εντός της προβλεπόμενης τετράμηνης προθεσμίας που ορίζει ο Αστικός Κώδικας. Για την ακύρωση της σιωπηρής αποδοχής απαιτείται τελεσίδικη δικαστική απόφαση με κατάλληλη παρουσίαση και τεκμηρίωση των ισχυρισμών και των νομικών επιχειρημάτων.
Ο Αστικός Κώδικας στο σύνολό του διασφαλίζει την αποτελεσματική προστασία της ιδιωτικής αυτονομίας, θεμελιώδους αρχής του ιδιωτικού δικαίου. Από την αρχή αυτή εμφορούνται οι διατάξεις του κληρονομικού δικαίου που προβλέπουν και οριοθετούν το δικαίωμα προσβολής της δηλώσεως αποδοχής κληρονομίας, λόγω πλάνης, με την έκδοση σχετικής τελεσίδικης διαπλαστικής δικαστικής απόφασης, ακόμα και αν ο κληρονόμος τεκμαίρεται ότι έχει πλασματικά αποδεχθεί την κληρονομία, διότι προέβη σε αποποίηση εντός της τασσόμενης νομοθετικά τετράμηνης προθεσμίας.
Κατ’ αρχήν, με βάση τα άρθρα 1847 παρ. 1 εδ. α’ , 1850, 1857, 140 και 141 του Α.Κ. εφαρμοζόμενα συστηματικά και σύμφωνα με την τελολογική τους διάσταση, προκύπτει ότι η αποδοχή της κληρονομίας που συνάγεται από την άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας αποποίησης μπορεί να προσβληθεί από τον κληρονόμο λόγω πλάνης, όταν η αποδοχή που συνάγεται με τον τρόπο αυτόν κατά πλάσμα του νόμου δεν συμφωνεί με τη βούληση του κληρονόμου από ουσιώδη πλάνη, δηλαδή από άγνοια ή εσφαλμένη γνώση της καταστάσεως που διαμόρφωσε τη βούλησή του, όταν αυτή αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την αποδοχή της κληρονομίας, ώστε αν ο κληρονόμος γνώριζε την αληθή κατάσταση ως προς το σημείο αυτό δεν θα άφηνε να παρέλθει άπρακτη η προθεσμία της αποποίησης. Οι διατάξεις αυτές κατατείνουν στην προάσπιση της θεμελιώδους για το ιδιωτικό δίκαιο αρχής της ιδιωτικής αυτονομίας, η οποία θίγεται εάν ο κληρονόμος φέρεται να έχει αποδεχθεί μία κληρονομιαία περιουσία την οποία ουδέποτε θέλησε ουδέ επιζήτησε.
Η εσφαλμένη αυτή γνώση ή άγνοια που δημιουργεί τη διάσταση μεταξύ βουλήσεως και δηλώσεως, η οποία όταν είναι ουσιώδης θεμελιώνει δικαίωμα προσβολής της δηλώσεως λόγω πλάνης, μπορεί να οφείλεται και σε άγνοια ή εσφαλμένη γνώση των νομικών διατάξεων για την αποδοχή της κληρονομίας (βλ. Ολ ΑΠ 3/1989), ενώ συντρέχει πλάνη περί το δίκαιο της αποδοχής της κληρονομίας και όταν ο κληρονόμος τελεί σε άγνοια αναγόμενη: α) στον τρόπο με τον οποίο έλαβε χώρα η αποδοχή της κληρονομίας που επέρχεται αμέσως με το θάνατο του κληρονομουμένου, οπότε η προθεσμία του άρθρου 1847 ΑΚ δεν αρχίζει, διότι η άγνοια αποκλείει τη γνώση της επαγωγής της κληρονομίας, και β) στην ύπαρξη νομοθετικά προβλεπόμενης στο άρθρο 1847 ΑΚ προθεσμίας προς αποποίηση ή στην γνώση της κατ’ άρθρο 1850 του ίδιου κώδικα νομικής σημασίας της άπρακτης παρόδου της τετράμηνης προθεσμίας αποποίησης (βλ. ΑΠ 827/2017, ΑΠ 189/2017, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 951/2013, ΧρΙΔ 2014, 602). Τα γεγονότα δε αυτά, όταν πρόκειται για κληρονομία που επάγεται σε ανήλικο κρίνονται από το πρόσωπο που τον εκπροσωπεί και το οποίο έπρεπε να προβεί στην εμπρόθεσμη αποποίηση της κληρονομίας για λογαριασμό του ανηλίκου, τηρώντας τις διατυπώσεις του άρθρου 1625 του ΑΚ, ενόψει του ότι, του νόμου μη διακρίνοντος (άρθρα 1847, 1850 ΑΚ), η προθεσμία της αποποίησης τρέχει και κατά προσώπων που είναι ανίκανα προς δικαιοπραξία (βλ. AΠ 173/2014, ΕφΑθ 442/2017, ΝΟΜΟΣ).
Αποποίηση, η οποία πραγματοποιείται, ενώ έχει επέλθει εξαιτίας πλάνης η πλασματική αποδοχή, δεν επιφέρει τις έννομες συνέπειές της και δεν ανατρέπει, από μόνη της, τα αποτελέσματα της πλασματικής αποδοχής (βλ. ΑΠ 572/2016, ΝΟΜΟΣ). Έτσι, σε περίπτωση πλασματικής αποδοχής, δηλαδή αποδοχής συναγόμενης από την άπρακτη παρέλευση της προβλεπόμενης προθεσμίας και εφ’ όσον σύμφωνα με τα παραπάνω, στοιχειοθετείται πλάνη του κληρονόμου, ο οποίος δεν επιθυμεί να είναι κληρονόμος της υπό κρίσιν περιουσίας, ο κληρονόμος θα πρέπει να προβεί στην άσκηση διαπλαστικής αγωγής για την ακύρωση της πλασματικής αυτής αποδοχής, λόγω πλάνης. Με την έκδοση δε, της τελεσίδικης δικαστικής απόφασης περί ακύρωσης της πλασματικής αποδοχής, αυτή ανατρέπεται αναδρομικά (ex tunc) και αρχίζει έκτοτε η τετράμηνη προθεσμία της αποποιήσεως της κληρονομίας, σύμφωνα με τις οικείες νομοθετικές διατάξεις.
