Ο ν. 2251/1994 περί προστασίας του καταναλωτή ορίζει ως καταχρηστικούς και συνεπώς άκυρους μία σειρά γενικών όρων συναλλαγών (ΓΟΣ), οι οποίοι είναι υπέρμετρα δεσμευτικοί για τον καταναλωτή, υπό την έννοια ότι δεν έχει δοθεί περιθώριο ατομικής διαπραγμάτευσης στον καταναλωτή. Υπό προϋποθέσεις, είναι δυνατόν η κατάφαση της ακυρότητας ενός ΓΟΣ να συμπαρασύρει σε ακυρότητα ολόκληρη τη σύμβαση.
Ειδικότερα, και στην περίπτωση της ακυρότητας των καταχρηστικών ΓΟΣ ισχύει και βρίσκει εφαρμογή η γενική διάταξη του άρθρου 181 του Αστικού Κώδικα, σύμφωνα με την οποία «η ακυρότητα μέρους συνεπιφέρει την ακυρότητα ολόκληρης της δικαιοπραξίας, αν συνάγεται ότι δεν θα είχε επιχειρηθεί χωρίς το άκυρο μέρος». Κατ’ αρχήν, λοιπόν, η ακυρότητα ενός ΓΟΣ δεν επιδρά στο κύρος ολόκληρης της σύμβασης, αλλά είναι μερική, υπό την έννοια ότι άκυρος θεωρείται μόνο ο συγκεκριμένος ΓΟΣ, με την υπόλοιπη σύμβαση να εξακολουθεί να ισχύει ως προς τους υπόλοιπους όρους της.
Ωστόσο, αν αποδειχθεί ότι ο όρος που κρίθηκε άκυρος ήταν τόσο σημαντικός για την όλη σύμβαση που τα μέρη δεν θα την επιχειρούσαν αν γνώριζαν την ακυρότητα, τότε ολόκληρη η δικαιοπραξία, ήτοι η καταρτισθείσα σύμβαση, κρίνεται άκυρη. Το γεγονός αυτό δεν εξετάζεται, βέβαια, αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο, αλλά θα πρέπει να προταθεί από κάποιο από τα μέρη. Σύμφωνα, δε, με την παράγραφο 8 του α. 2 του ν. 2251/1994, «Ο προμηθευτής δεν μπορεί να επικαλεσθεί την ακυρότητα ολόκληρης της σύμβασης, για το λόγο ότι ένας ή περισσότεροι γενικοί όροι είναι άκυροι ως καταχρηστικοί». Επομένως, συνάγεται εξ αντιδιαστολής πως ο καταναλωτής μπορεί σε κάθε περίπτωση να επικαλεστεί την ακυρότητα ολόκληρης της σύμβασης, υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις που θέτει το άρθρο 181 ΑΚ.
Σημειώνεται, δε, ότι, παρά το γεγονός ότι για την εξέταση της καταχρηστικότητας του εκάστοτε ΓΟΣ αυτός που επιφορτίζεται με το βάρος απόδειξης της δυνατότητας ατομικής διαπραγμάτευσης είναι ο προμηθευτής, σε περίπτωση που ο καταναλωτής επιδιώξει σε δεύτερο στάδιο την ακύρωση ολόκληρης της σύμβασης, ο ίδιος είναι που καλείται να αποδείξει τους ισχυρισμούς του ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου, το ουσιώδες δηλαδή του ΓΟΣ για ολόκληρη τη δικαιοπραξία. Η αναζήτηση και εξακρίβωση της σχετικής υποθετικής βούλησης των μερών θα γίνει με τη χρήση τόσο υποκειμενικών κριτηρίων (πχ οικονομικά συμφέροντα συναλλασσόμενων κλπ), όσο και αντικειμενικών (πχ φύση και σκοπός δικαιοπραξίας), και πάντοτε υπό το φως των αρχών της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών (ΕφΛαμ 32/2022).
Σε κάθε περίπτωση, ο καταναλωτής δεν θα πρέπει να ξεχνά ότι ο ν. 2251/1994 του προσφέρει ένα σημαντικό όπλο προστασίας από την -πολλές φορές δόλια- εμφιλοχώρηση σε παντός είδους καταναλωτικές συμβάσεις προδιατυπωμένων όρων που διαταράσσουν υπέρμετρα την συμβατική ελευθερία και την ισορροπία μεταξύ των συμβαλλομένων.