Σε περίπτωση απώλειας αξιογράφου (επιταγής, συναλλαγματικής κλπ) για οποιοδήποτε λόγο (κλοπή, καταστροφή, απλή απώλεια κλπ), με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ασκηθούν τα δικαιώματα που απορρέουν από την κατοχή αυτού, παρέχεται στον δικαιούχο – προηγούμενο κομιστή του αξιογράφου – το δικαίωμα, να ζητήσει την αντικατάσταση του με δικαστική απόφαση, μέσω της κήρυξης του απολεσθέντος αξιογράφου ως ανίσχυρου.
- Ποιος νομιμοποιείται να ασκήσει την αίτηση για αντικατάσταση αξιογράφου – κήρυξη αξιογράφου ως ανίσχυρου;
Νομιμοποιείται στην άσκηση της αιτήσεως ο εκ του νόμου κομιστής του αξιογράφου είτε δηλαδή ο κατονομαζόμενος στο αξιόγραφο δικαιούχος της απαίτησης που ενσωματώνεται σε αυτό (εάν πρόκειται για ονομαστικό αξιόγραφο) είτε ο τελευταίος νόμιμος κομιστής αυτού, ο οποίος στηρίζει το δικαίωμά του σε αδιάκοπη σειρά οπισθογραφήσεων (στην περίπτωση των «εις τον κομιστήν» σξιογράφων ). Στις καθημερινές εμπορικές συναλλαγές τα αξιόγραφα είθισται να εκδίδονται εις το κομιστή, (όπως λ.χ η επιταγή), επομένως νομιμοποιείται στην άσκηση της εν λόγω αιτήσεως ο τελευταίος νόμιμος κομιστής αυτού.
- Περιεχόμενο της αίτησης για την αντικατάσταση αξιογράφου – κήρυξη αξιογράφου ως ανίσχυρου.
Η αίτηση για την κήρυξη ενός αξιογράφου ανίσχυρου πρέπει να περιέχει για να είναι επαρκώς ορισμένη, εκτός από βασικά στοιχεία που πρέπει να περιέχει κάθε απευθυντέο στο Δικαστήριο δικόγραφο κατά άρθρο 118 ΚΠολΔ :
(α) Σαφή και λεπτομερή περιγραφή του τίτλου που απωλέσθηκε (ήτοι το είδος του, αν πρόκειται για επιταγή, συναλλαγματική, παράθεση των στοιχείων που καθιστούν τον τίτλο αυτό έγκυρο, όπως πχ ημερομηνία έκδοσης, τόπος έκδοσης, όνομα εκδότη κτλ)
(β) Περιγραφή κατά τρόπο σαφή και ορισμένο των γεγονότων οι οποίοι συνιστούν το λόγο απώλειας του αξιογράφου (ήτοι αν απωλέσθηκε λόγω κλοπής, καταστροφής ή απλής απώλειας)
(γ) επίκληση της αδυναμίας ανάκτησης του αξιογράφου εκ μέρους του αιτούντος.
(δ) αναφορά στα στοιχεία που νομιμοποιούν τον αιτούντα στην άσκηση της αιτήσεως (πχ νόμιμος κομιστής του αξιογράφου εις διαταγή του οποίο εξεδόθη αυτό) και επίκληση στο έννομο συμφέρον αυτού.
Τέλος, η αίτηση θα πρέπει να περιέχει αίτημα προς το Δικαστήριο, όπως με απόφαση του να απευθύνει πρόσκληση σε όποιον στηρίζει κάποιο δικαίωμα ή απαίτηση από τον απολεσθέντα τίτλο να αναγγείλει το ανωτέρω δικαίωμα ή απαίτηση, να ορίσει προθεσμία για την αναγγελία τους δικαιώματος αυτού και τέλος να κηρύξει με οριστική απόφαση το απολεσθέν τίτλο ανίσχυρο. Επιπλέον ο αιτών μπορεί να σωρεύσει στο δικόγραφό και αίτημα χορήγησης προσωρινής διαταγής, αν κρίνει ότι η καθυστέρηση της έκδοσης απόφασης από το Δικαστήριο θα βλάψει σημαντικά τα δικαιώματά του, αλλά και αίτημα να απαγορευθεί από το Δικαστήριο η πληρωμή από την Τράπεζα του αξιογράφου, σε οποιονδήποτε τρίτο τυχόν κομιστή αυτού εμφανισθεί. Τέλος, μπορεί στην ίδια αίτηση ο αιτών να ζητήσει από το Δικαστήριο να υποχρεώσει τον πληρωτή που αναγράφεται στο αξιόγραφο (πχ Τράπεζα σε περίπτωση επιταγής), όπως καταθέσει το ποσό που ενσωματώνεται σε αυτό, στον αιτούντα.
- ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΞΙΟΓΡΑΦΟΥ – ΚΗΡΥΞΗ ΑΞΙΟΓΡΑΦΟΥ ΑΝΙΣΧΥΡΟΥ.
Η διαδικασία ρυθμίζεται στα άρθρα 843 επ. και 850 επ. του ΚΠολΔ. Αφορά δε όλα αξιόγραφα (εκτός των τοκομεριδίων και μερισματογράφων).
Το πρώτο στάδιο για την κήρυξη ενός απολεσθέντος αξιογράφου ως ανίσχυρου άρχεται με την κατάθεση από το νομιμοποιούμενο πρόσωπο ( του κομιστή δηλαδή που έχασε το αξιόγραφο), αιτήσεως για την κήρυξη αυτού ως ανίσχυρου.
Αρμόδιο δικαστήριο στο οποίο πρέπει να απευθύνεται η αίτηση είναι το Ειρηνοδικείο του τόπου πληρωμής και αν δεν υπάρχει τέτοιος, το Ειρηνοδικείο του τόπου κατοικίας ή διαμονής του εκδότη (αρ. 851 παρ. 1 ΚΠολΔ). Η αίτηση δικάζεται με την διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας.
Κατά την συζήτηση της αιτήσεως ο αιτών φέρει το βάρος απόδειξης της αλήθειας των πραγματικών εκείνων περιστατικών τα οποία συνιστούν τους λόγους απώλειας του αξιογράφου, αλλά και την αδυναμία ανάκτησης αυτού. Για την παραδοχή της αλήθειας των ισχυρισμών του αιτούντος αρκεί η πιθανολόγηση και δεν απαιτείται πλήρη απόδειξη.
Το Δικαστήριο λοιπόν σε πρώτη φάση και αφού κάνει δεκτή την αίτηση του αιτούντος, εκδίδει μη οριστική απόφαση με την οποία προσκαλεί οποιονδήποτε στηρίζει δικαίωμα ή απαίτηση βάσει του απολεσθέντος τίτλου, να αναγγείλει μέσα σε προθεσμία που το ίδιο ορίζει στην ίδια απόφαση, το ανωτέρω δικαίωμα ή την απαίτηση, στην γραμματεία του Δικαστηρίου που εξέδωσε την απόφαση. Η προθεσμία αυτή ορίζεται κατά την κρίση του εκδώσαντος την απόφαση Δικαστηρίου, αλλά δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από εξήντα (60) ημέρες. Η ανωτέρω προθεσμία ολοκληρώνεται αφότου συμπληρωθούν οι τασσόμενες από το εκδώσαν Δικαστήριο ημέρες για αναγγελία δικαιώματος από την ημερομηνία της τελευταίας πράξης δημοσίευσης της περίληψης της απόφασης. Για να λάβει γνώσει ο εκάστοτε τρίτος ο οποίος στηρίζει δικαίωμα η απαίτηση επί του τίτλου το Δικαστήριο διατάσσει περίληψη της ανωτέρω αποφάσεως να δημοσιευθεί στον τύπο (σε εφημερίδες που αυτό θα υποδείξει), καθώς και στο τεύχος ΑΕ- ΕΠΕ του Φύλλου Εφημερίδας της Κυβέρνησης. Κάποιες φορές μάλιστα το δικάζον Δικαστήριο διατάσσει περίληψη της ανωτέρω απόφασης να τοιχοκολληθεί στο Χρηματιστήριο Αθηνών.
- Αναγγελία δικαιώματος από τρίτο
Σε περίπτωση που κάποιος τρίτος εμφανισθεί στη γραμματεία του εκδώσαντος την απόφαση Δικαστηρίου και αναγγείλει δικαίωμα ή απαίτηση επί του τίτλου, τότε το Δικαστήριο αναστέλλει τη διαδικασία έκδοσης οριστικής αποφάσεως, εωσότου λυθεί η διαφορά μεταξύ αιτούντος και αναγγέλλοντος. Η διαφορά η οποία γεννάται ερευνάται στα πλαίσια της αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας, καθώς πρόκειται για ιδιωτικού δικαίου διαφορά. Εάν η απόφαση στα πλαίσια της ιδιωτικής διαφοράς μεταξύ του αιτούντος και α αναγγέλλοντος τρίτου, εκδοθεί υπέρ του αναγγέλλοντος τρίτου, τότε το Δικαστήριο της αίτησης περί κηρύξεως του αξιογραφου ως ανίσχυρου απορρίπτει την αίτηση. Διαφορετικά, (ήτοι σε περίπτωση που η διαφορά μεταξύ αιτούντος και αναγγελθέντος τρίτου κριθεί υπέρ του αιτούντος) η αίτηση του αιτούντος γίνεται δεκτή. Πέραν των ανωτέρω το Δικαστήριο της αιτήσεως μπορεί αντί να αναστείλει την έκδοση οριστικής απόφασης να εκδώσει απόφαση στην οποία θα επιφυλάσσεται των δικαιωμάτων εκείνου που έχει αναγγελθεί. (848 παρ. 1 ΚΠολΔ). Σε κάθε περίπτωση το Δικαστήριο οφείλει να καλέσει εκείνον οποίος ζήτησε την κήρυξη του τίτλου ως ανίσχυρου στην γραμματεία του, ώστε να λάβει γνώση της υπάρξεως αναγγελθέντος δικαιώματος. (856 ΚΠολΔ)
- ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΞΙΟΓΡΑΦΟΥ – ΚΗΡΥΞΗΣ ΑΞΙΟΓΡΑΦΟΥ ΑΝΥΧΥΡΟΥ – ΑΠΩΛΕΙΑ ΑΠΡΑΚΤΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΣ ΓΙΑ ΑΝΑΓΓΕΛΕΙΑ
Αφότου παρέλθουν οι όλες προθεσμίες για αναγγελία των τυχόν δικαιωμάτων τρίτων που ήθελε προκύψουν, ήτοι αφότου συμπληρωθεί η τασσόμενη από το Δικαστήριο προθεσμία από την τελευταία χρονικά δημοσίευση της απόφασης και συγκεκριμένα τριάντα (30) ημέρες μετά την εκπνοή αυτών, ο αιτών καταθέτει εκ νέου κλήση στο Δικαστήριο που εξέδωσε την απόφαση, με την οποία ζητά πλέον να εκδοθεί οριστική απόφαση η οποία να κηρύσσει το αξιόγραφο ανίσχυρο (847 παρ. 1 ΚΠολΔ). Στην αίτηση αυτή μπορεί εκ νέου να σωρευθεί αίτημα χορήγησης προσωρινής διαταγής, αλλά και αίτημα να απαγορευθεί από το Δικαστήριο η πληρωμή από την Τράπεζα του αξιογράφου, σε οποιονδήποτε τρίτο τυχόν κομιστή αυτού. Τέλος, μπορεί στην ίδια αίτηση ο αιτών να ζητήσει από το Δικαστήριο να υποχρεώσει τον πληρωτή που αναγράφεται στο αξιόγραφο (πχ Τράπεζα σε περίπτωση επιταγής), όπως καταθέσει το ποσό που ενσωματώνεται σε αυτό, στον αιτούντα.
Η απόφαση που εκδίδεται (οριστική πλέον) κηρύσσει το αξιόγραφο ανίσχυρο, περίληψη της οποίας πρέπει να τοιχοκολληθεί στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Η απόφαση συνήθως κάνει δεκτή την αίτηση, εκτός αν τρίτος αναγγείλει νόμιμα, εμπρόθεσμα και βάσιμα τα δικαιώματά του ή αν έχει ασκηθεί βάσιμη παρέμβαση με αίτημα απορρίψεως της αιτήσεως, οπότε και απορρίπτεται από το Δικαστήριο η αίτηση.
- ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΠΟΥ ΚΗΡΥΣΣΕΙ ΤΟ ΑΞΙΟΓΡΑΦΟ ΑΝΙΣΧΥΡΟ – ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΞΙΟΓΡΑΦΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ.
Με την απόφαση ακυρώνεται το αξιόγραφο και αντικαθίστανται από την δικαστική απόφαση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οποιοσδήποτε τυχόν τρίτος κομιστής του τίτλου εκπίπτει των δικαιωμάτων επί αυτού. Παράλληλα ο αιτών μπορεί να ασκήσει με μόνη την κατοχή της απόφασης όλα τα δικαιώματα που απέρρεαν από τον τίτλο και μπορεί επιπλέον να αιτηθεί την καταβολή από τον πληρωτή του ποσού που αναγράφονταν στον τίτλο που κηρύχτηκε ανίσχυρος.
Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν την ύπαρξη αμετάκλητης απόφασης (ο αιτών θα πρέπει να κατέχει πιστοποιητικά αμετακλήτου της εκδοθείσας απόφασης ).