Η πιο συνήθης περίπτωση κατά την οποία ανακύπτει ζήτημα αναφορικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας είναι αυτή της λύσης του γάμου. Κατ’ αρχήν, το άρθρο 1513 προβλέπει την εξακολούθηση της άσκησης «από κοινού και εξίσου», κάτι όμως που εν τοις πράγμασι είναι εξαιρετικά δύσκολο να συμβεί. Γι’ αυτό και το άρθρο 1514 δίνει την δυνατότητα κατανομής της μεταξύ των δύο, είτε με κοινή συμφωνία, είτε δικαστικά.
Η κατανομή της γονικής μέριμνας μπορεί να συμφωνηθεί από τους δύο γονείς και εξωδικαστικά, με έγγραφο βεβαίας χρονολογίας, το οποίο όμως θα πρέπει να έχει ισχύ τουλάχιστον δύο ετών. Σε περίπτωση διαφωνίας, προβλέπεται η δυνατότητα κατανομής της γονικής μέριμνας μέσω του θεσμού της διαμεσολάβησης, είτε, τέλος, με την έκδοση δικαστικής απόφασης.
Α. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ
Σύμφωνα με το άρθρο 1511 ΑΚ, η γονική μέριμνα διακρίνεται στην επιμέλεια του τέκνου (η οποία περιλαμβάνει ενδεικτικά την ανατροφή, την επίβλεψη, την εκπαίδευσή και τον προσδιορισμό του τόπου διαμονής του), την διαχείριση της περιουσίας του και την εκπροσώπησή του σε υποθέσεις, δικαιοπραξίες ή δίκες που αφορούν το ίδιο ή την περιουσία του. Ένας τρόπος, λοιπόν, με τον οποίο μπορεί να κατανεμηθεί η γονική μέριμνα είναι λειτουργικά, με την ανάθεση σε καθέναν από τους δύο γονείς μέρους της γονικής μέριμνας. Λόγου χάριν, δύναται τοι δικαστήριο να «σπάσει» την ευρύτερη έννοια της γονικής μέριμνας αναθέτοντας, ανάλογα βέβαια και με τις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε υπόθεσης, την διαχείριση όλης ή μέρους της περιουσίας του τέκνου στον έναν γονέα, την δικαστική του εκπροσώπηση στον άλλον, κ.ο.κ.
Ένας δεύτερος τρόπος κατανομής είναι η λεγόμενη χρονική κατανομή της γονικής μέριμνας, η δυνατότητα δηλαδή να ανατεθεί εν μέρει ή συνολικά η γονική μέριμνα και στους δύο γονείς, αλλά σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα στον καθέναν. Πρόκειται για μία δυνατότητα που βρίσκει εφαρμογή ιδίως σε ζητήματα επιμέλειας του τέκνου, η οποία από τη φύση της απαιτεί σε μεγαλύτερο βαθμό την εμπλοκή και των δύο γονέων. Έτσι, συχνά η κατανομή του συνόλου της επιμέλειας ή και μέρους αυτής (πχ η επίβλεψη του τέκνου) γίνεται χρονικά, λόγου χάριν με τον ορισμό εναλλασσόμενης επιμέλειας ανά εβδομάδα/δεκαπενθήμερο/μήνα κλπ.
Φυσικά, η διάκριση δεν είναι απόλυτη, αφού τόσο οι γονείς όσο και ο διαμεσολαβητής ή ο δικαστής, καλούνται να αποφασίσουν λαμβάνοντας υπόψιν τις ιδιαίτερες συνθήκες της εκάστοτε περίπτωσης, και πάντοτε θέτοντας ως γνώμονα το συμφέρον του τέκνου. Συνεπώς, μπορεί να επιλεγεί κατά την κατανομή της γονικής μέριμνας ένας συνδυασμός των ανωτέρω εναλλακτικών, αν αυτό κριθεί ότι μπορεί να εξυπηρετήσει με τον βέλτιστο τρόπο τις ανάγκες του τέκνου, διασφαλίζοντας παράλληλα την υγιή του ανάπτυξη και την ψυχική του ισορροπία.
Β. ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΜΗ
Εξαίρεση στα όσα αναπτύχθηκαν ανωτέρω εισάγει το άρθρο 1519, το οποίο αναφέρεται στις όψεις εκείνες της επιμέλειας που αναγνωρίζονται από το ελληνικό οικογενειακό δίκαιο ως ο «σκληρός πυρήνας» αυτής, και για τις οποίες οι δύο γονείς καλούνται να συναποφασίζουν, ανεξάρτητα από τυχόν συμφωνία για κατανομή της γονικής μέριμνας. Αυτές είναι οι αποφάσεις που αφορούν την ονοματοδοσία του τέκνου, το θρήσκευμα, τα ζητήματα αναφορικά με την υγεία του (μη συμπεριλαμβανομένων των επειγόντων ή εντελώς τρεχόντων), καθώς και τα ζητήματα εκπαίδευσης που επιδρούν καθοριστικά στο μέλλον του (λόγου χάριν αν το τέκνο θα εγγραφεί σε γενικό ή επαγγελματικό λύκειο κλπ). Για τα ως άνω ζητήματα, ακριβώς λόγω της εξαιρετικής τους σημασίας, ο νομοθέτης απαιτεί από τους δύο γονείς την από κοινού διαχείριση και συναπόφαση.
Φυσικά, είναι δυνατόν τα ως άνω ζητήματα να επιλυθούν και δια της δικαστικής οδού, σε περίπτωση που οι δύο γονείς αδυνατούν να καταλήξουν σε έναν κοινό τρόπο αντιμετώπισής τους. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της οποιασδήποτε συμφωνίας ή απόφασης είναι το ίδιο το τέκνο και η όσο το δυνατόν καλύτερη εξυπηρέτηση των δικών του αναγκών και συμφερόντων.
