Πολλές φορές οι προθέσεις των συμβαλλομένων μερών, δεν αποτυπώνονται πάντα σε μια συμφωνία. Αυτή είναι η περίπτωση των εικονικών συμφωνιών. Το αντίστοιχο μπορεί να συμβεί και για εικονικές εταιρείες.
Η νομολογία δέχεται την εικονικότητα κάθε σύμβασης και συμφωνίας….
…συνεπώς και την εικονικότητα ίδρυσης μίας εμπορικής εταιρείας, ακόμα και αν αυτή είναι ΑΕ.
Κατά το άρθρο 138 παρ. 1 ΑΚ, δήλωση βουλήσεως που δεν έγινε στα σοβαρά παρά μόνο φαινομενικά (εικονική) είναι άκυρη. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι, για την εικονικότητα της δικαιοπραξίας, αρκεί το γεγονός ότι η δήλωση των δικαιοπρακτούντων είναι προσχηματική και δεν αποσκοπεί πράγματι στην παραγωγή των έννομων αποτελεσμάτων της δικαιοπραξίας που καταρτίζεται.
Σκοπός της εν λόγω δήλωσης είναι να δημιουργηθεί στους άλλους η εντύπωση μεταβολής της νομικής κατάστασης, χωρίς να υπάρχει στον δηλούντα πρόθεση τέτοιας πραγματικής μεταβολής. Για την εικονικότητα, δηλαδή, της δικαιοπραξίας αρκεί το γεγονός, ότι η δηλωθείσα βούληση των δικαιοπρακτούντων βαρύνεται με ελάττωμα, που συνίσταται στο ότι δεν αποσκοπεί πράγματι στην παραγωγή των εννόμων αποτελεσμάτων της καταρτιζομένης δικαιοπραξίας.
Οι επιδιώξεις των δικαιοπρακτούντων και τα ειδικότερα κίνητρα, που τους ώθησαν να καταρτίσουν εικονική δικαιοπραξία, δεν αποτελούν στοιχεία που πρέπει να αποδεικνύονται προκειμένου το δικαστήριο να αποφανθεί ότι η δικαιοπραξία είναι εικονική (ΕφΘεσσ 689/2018 ΝΟΜΟΣ).
Από τις διατάξεις του άρθρου 138 ΑΚ προκύπτει ότι, δήλωση βουλήσεως που εν γνώσει του δηλούντος, δεν έγινε σπουδαίως παρά μόνο φαινομενικώς είναι εικονική, πάσχουσα ακυρότητα εκ του λόγου αυτού. Σκοπός της εν λόγω δηλώσεως είναι να δημιουργηθεί στους άλλους η εντύπωση μεταβολής της νομικής καταστάσεως άνευ υπάρξεως στον δηλούντα προθέσεως τέτοιας πραγματικής μεταβολής.
Σπανίως εικονική δυνατόν να είναι η δήλωση βουλήσεως σε σύμβαση εταιρείας (άρθρο 741 ΑΚ), αν και αυτό από κάποιους ειδικά για τις ΑΕ αμφισβητείται και ορθώς.
Πάντως για τις προσωπικές εταιρείες υποστηρίζεται ότι δεν αποκλείεται «η εικονικότητα να αφορά όχι την ύπαρξη της εταιρίας αλλά ένα από τα ουσιώδη στοιχεία της, οπότε και πάλι αυτή είναι άκυρη».
Σύμφωνα με το νόμο, η εικονική συμφωνία-σύμβαση μπορεί να είναι άκυρη και να μην ισχύει εν γένει. Μπορεί όμως να είναι άκυρη η συμφωνία που καταγράφεται ως φαίνεται και τα συμβαλλόμενα μέρη να έχουν την πρόθεση κάτω από την άκυρη-εικονική συμφωνία να υποκρύπτεται μία άλλη που στην πραγματικότητα επιδίωκαν και ήθελαν. Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να αποδειχθεί στο δικαστήριο ότι η εμφανής σύμφωνία είναι άκυρη και στη σύμβαση υποκρύπτεται άλλη συμφωνία που πραγματικά ήθελαν τα μέρη.